بررسی تطبیقی کیفیت محیط در محلات شهری با رویکرد توسعه پایدار؛مورد پژوهی: محلات خیابان و ایلگلی تبریز

کیفیت محیط موضوعی است که از دیرباز از نظر حکما و فلاسفه و اندیشمندان مختلف به جد مطرح بوده و در مطالعات آنها جایگاه ویژه ای را دارا بوده است، بطوریکه می توان درگیری برای بهبود کیفیت محیط زندگی را هم سن تاریخ شهرسازی تخمین زد. کیفیت محیط یعنی هر آنچه که به ارتقاء کیفیت زندگی مردم می انجامد و رابطه آنها را با شهرشان بیشتر می کند. هم اکنون شهرهای ایران ، به لحاظ کیفیت زندگی با انواع مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، حکمروایی ، زیرساختی و زیست محیطی مواجه هستند که این موضوعات در ارتباط مستقیم با مقوله کیفیت محیط شهری قرار می گیرد. مهمترین مساله در این زمینه تفاوت اساسی و چشمگیر در میزان مطلوبیت محیط در فضاهای مختلف محلات شهری است. تاکنون در ایران مطالعات جامعی به منظور شناخت تفاوت های احتمالی موجود بین محیط های متفاوت شهری از جهت شاخص های کیفیت محیط صورت نگرفته است، عدم توجه به این مساله می تواند موجب نزول تدریجی کیفیت محیط و به تبع آن کیفیت زندگی شود . پیامد تداوم این معضل در نهایت منجر به افول تعالی انسانی می شود که از مهمترین الزامات پایداری برای نسل های کنونی و آتی است . از اینرو هدف کلی از پژوهش حاضر تبیین کیفیت محیط شهری پایدار و بررسی تفاوت آن در محلات ارگانیک و برنامه ریزی شده (محلات خیابان تبریز به عنوان محله ارگانیک و محله ایلگلی (کوی پرواز) با بافت برنامه-ریزی)در پرتو اصول و معیارهای پایداری بوده است. مبانی نظری تحقیق و عوامل و مولفه های موثر بر کیفیت محیط از آراء اندیشمندانی چون لینچ ، اپلیارد، نسر ...در باره مقوله کیفیت محیط شهری و عناصر سازنده آن برگرفته شده و مدل ارزیابی کیفیت محیط در قالب پنج مولفه اصلی کالبدی- فضایی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و حکمروایی- مدیریتی بصورت سلسله مراتبی و ایجاد درخت ارزش با رویکرد از بالا به پایین ایجاد شده است. روش تحقیق تحلیلی-تطبیقی بوده و جهت ارزیابی نهایی و تحلیل داده ها از روش ahp (فرایند سلسله مراتبی) بهره گرفته شده است. شیوه جمع آوری اطلاعات میدانی نیز بر پایه بررسی عینی محقق و مصاحبه با مسئولین محلی و تکمیل پرسشنامه از ساکنین محلات فوق الذکر بوده است. ارزیابی ها و نتایج تحلیل نشان می دهد محله ایلگلی (کوی پرواز) تبریز با کسب امتیاز 0.656 دارای کیفیت محیط مطلوبتری نسبت به محله خیابان با 0.344 امتیاز است.کیفیت مولفه های کالبدی، فضایی و زیست محیطی با تفاوت آشکار در محله ایلگلی از برتری ویژه ای برخوردار می باشد. مولفه های اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی نیز با تفاوت های نسبی در محله خیابان بیشترین امتیازات را به خود اختصاص داده است. گرچه امتیازات حاصل ا ز عوامل حکمروایی- مدیریتی تفاوت محسوسی را در کیفیت این مولفه در محلات آشکار نمی سازد.